نقش کتابخانه در توسعه فرهنگی

نقش کتابخانه در توسعه فرهنگی   سیروس امیدی فر[1] اصغر خمسه[2]

مقدمه

جامعه انسانی در برگیرنده انسان ها و میراث بشری است. تعامل انسان ها فرهنگ را در محیط پدید می آورد که به طور مداوم تکامل می یابد. مطالعه تاریخ تکامل فرهنگی در گذشته نشان می دهد که به دنبال انقلاب صنعتی تغییرات عمده ای در کل ساختار نظام اجتماعی - فرهنگی جامعه بشری رخ داده است. جهان در چند قدمی انقلاب بزرگ دیگری به نام انقلاب اطلاع رسانی قرار دارد که تاثیر بنیادین آن بسیار بیشتر از انقلاب صنعتی بوده است.

انقلاب اطلاع رسانی را می توان برای بیان فرهنگ ها و اندیشه ها به کار گرفت. استفاده صحیح و مناسب از این فناوری ها سطح گفتگوی تمدن ها را در میان ملل مختلف ارتقا می بخشد و از میان برداشتن فواصل فیزیکی میان ملل و اقوام مختلف، امکان بیان و شناخت فرهنگ ها را هموار ساخته است. به کارگیری این فناوری ها در کتابخانه های امروزی شیوه های سنتی اشاعه اطلاعات فرهنگی را دچار تغییر و تحولات اساسی کرده و دستاوردهای نوینی را برای ارتقای سطح تعاملات فرهنگی در سراسر جهان به ارمغان آورده است.

فرهنگ

مفهوم فرهنگ[3] نخستین بار توسط مردم شناس انگلیسی، سرادوارد بارنت تایلور[4] در سال 1871 به کار رفت. وی فرهنگ را مجموعه ای پیچیده می داند شامل: دانش ها، باورها، هنر، قوانین، اخلاق، آداب و رسوم و دیگر قابلیت ها و عادت هایی که انسان به عنوان عضو جامعه آنها را فرا می گیرد. پس از تایلور تعریف های فرهنگ گسترش یافت و به بیش از صد تعریف رسید.

فرهنگ به تعبیر گسترده آن عبارت است از نظام مشترکی از باورها، ارزش ها، رسم ها، رفتارها، و مصنوعاتی که اعضای یک جامعه در تطبیق با جهانشان و در رابطه با یکدیگربه کار می برند و از راه آموزش از نسلی به نسل دیگر انتقال می یابد.

در یک تعریف ساده از فرهنگ به عنوان "میراث ملی" یاد شده است. امروزه فرهنگ بر همه ابزارهایی که در اختیار افراد جامعه است و نیز به تمامی آداب و رسوم، معتقدات، علوم، هنرها و سازمان های اجتماعی که در یک جامعه وجود دارد، اطلاق می شود.

فرهنگ را می توان مظهر همه ارزش ها و وسایلی دانست که به کمک آن انسان ها به طور انفرادی یا دسته جمعی می کوشند تا جبر زندگی و محیط را با خواست های آزادی و خرد انسانی سازگار کنند و از آن راه زندگی و ارتباط خود را با جهان زیباتر و پویاتر سازند.

عناصر اساسی فرهنگ

همچون یک پزشک

بزرگداشت روز کتاب، کتابخوانی، کتابدار/ یادداشت (1)

همچون یک پزشک

در آستانه بزرگداشت روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار، ‌محمدرضا یوسفی، نویسنده نام‌آشنای ادبیات کودک یادداشتی درباره اهمیت جایگاه کتابدار در کتابخانه‌های عمومی نگاشته است.

به گزارش ستاد خبری نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، در آستانه بزرگداشت روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار، ‌محمدرضا یوسفی، نویسنده نام‌آشنای ادبیات کودک و خالق اثر «حسنی به مکتب نمی‌رفت» یادداشتی درباره اهمیت جایگاه کتابدار در کتابخانه‌های عمومی نگاشته است که در ادامه می‌خوانیم.

مسئله کتابداری میراثی از مدرنیته است که حدود 40 سال است که پای به ایران نیز گذاشته. باید قدر این میراث گران‌بها را دانست و بدان بها داد. متأسفانه در ایران این حرفه خیلی خوب شناسایی نشده و آن‌طور که باید به اهمیت وجود این قشر نپرداخته‌ایم. شاید خیلی‌ها با شنیدن واژه کتابدار، چیزی که به ذهنشان متبادر می‌شود، نگهبان یک کتابخانه باشد. درصورتی‌که در کشورهای پیشرفته چنین نیست و اهالی فرهنگ برای افرادی که کتابدار هستند جایگاه خاصی قائل هستند. البته این امر شاید از این موضوع ناشی می‌شود که اکثر کتابخانه‌های ما در کشور به شکل بسته است؛ اما در دنیا شیوه کتابخانه‌های باز کاملاً مرسوم است و افراد خود به پای قفسه‌های کتاب می‌روند و خیلی راحت به کتاب مورد نظر خود دسترسی پیدا می‌کنند و برای کمک به کتابدارها رجوع می‌کنند. در این نوع سیستم کتابخانه‌ای، نقش کتابدار بسیار پررنگ و مهم است. به‌طور کلی کتابداری جز فرهنگی‌ترین حرفه‌ها در جامعه است. یک کتابدار باید در درجه اول کتاب‌شناس و کتابخوان خوبی باشد؛ زیرا معرفی و هدایت اشخاصی که علاقه‌مند به حوزه کتابخوانی هستند بر عهده کتابدارها است و کتابداری که سرانه مطالعه پایینی دارد بالطبع نمی‌تواند خیلی خوب افراد را راهنمایی کند. وظیفه اصلی یک کتابدار در تعامل با مخاطبان کتاب‌ها و کتابخانه‌ها است که بسیار اهمیت دارد. کتابدار می‌تواند با آگاهی خاصی که از مخاطب خود به دست می‌آورد او را به سمت خواندن یک کتاب خوب و مناسب جهت دهد؛ و چه‌بسا با یک راهنمایی خوب، گشایش فوق‌العاده‌ای برای مخاطب فراهم شود. چنان‌که بوده‌اند افرادی که گفته‌اند فلان کتابدار در به ثمر رسیدن تحقیق علمی من نقش مهمی را با معرفی کردن فلان کتاب داشته است